پشتوانه های محکم سنت ازدواج در عقل و فطرت بشری
پشتوانه های محکم سنت ازدواج در عقل و فطرت بشری
ازدواج از سنتهای رایج بین تمام ملتها و اقوام با عقاید , ادیان و فرهنگ های گوناگون است . هر چند ادیان آسمانی بر آن تاکید کرده اند اما این امر از پشتوانه های دیگری نیز برخوردار بوده است به گونه ای که اغلب اقوام بدوی و بی فرهنگ و بی تمدن نیز بدان پایبند بوده اند و این امر نشان از آن دارد که عقل بشری به فواید و آثار و کارکردهای موثر آن در زندگی خود پی برده است و خداوند با قرار دادن این ویژگی ها در ازدواج بشر را به سوی آن سوق داده است . هر چند انحراف از مسیر صحیح ازدواج کم و بیش در بین جوامع بشری وجود داشته اما در آن حد نبوده که آن را از سنتهای زندگی بشری حذف کند و همیشه این سنت با پشت سر گذاشتن فراز و نشیب ها دو باره جایگاه خود را باز یافته است . نمونه تاریخی بسیار مشهور این انحراف ماجرای قوم لوط است که دچار عذاب الاهی شدند در دوران معاصر نیز با رواج تفکر مادی گری , انسان محوری و فرد گرایی این سنت با چالش عمده ای روبرو است [1]اما باید توجه داشت که تجربه نشان داده این سنت به خاطر کارکردها و نقش بسیار حیاتی در زندگی بشر این توانایی را دارد که بحران های این چنینی را پشت سر بگذارد .
هدف از طرح این بحث , توجه دادن خوانندگان به اشارات امام رضا علیه السلام بدین پشتوانه هاست که در ضمن یک خطبه خواستگاری [2]بیان داشته اند .
ایشان می فرمایند :
اگر در زمینه ازدواج و دامادی آیات قرآنی محکم و روشن , سنت پیروی شده پیامبر (ص) و سخنان مشهور رسیده از ایشان هم نبود باز سنت ازدواج از بین نمی رفت چرا که این سنت از پشتوانه های دیگری برخوردار است . خداوند در ازدواج آثار و فواید فراوانی قرار داده است که در گرفتاری ها و پیش آمدهای روزگار به کار می آیند مانند ؛
نیکی کردن به نزدیکان و بستگان
نزدیک شدن به غریبه ها و افراد دور ( ملحق کردن غریبه ها به جمع نزدیکان و وابستگان )
به دست آوردن قلبها (الفت گرفتن قلب افراد با یکدیگر)
بهم آمیختگی حق ها (نزدیک شدن حق ها به همدیگر )
افزایش افراد یک خاندان ( از طریق وصلت با یک خانواده دیگر )
اضافه شدن آمار فرزندان یک خاندان از طریق تولید مثل
این گونه امور باعث می شوند تا خردمندان بدان راغب , درست اندیشان و موفقان به سویش شتابان و زیرکان هوشیار به آن حریص باشند .
حال که خداوند چنین آثار و فوایدی را در ازدواج قرار داده که هر انسان عاقل و خردمند را به سوی آن می کشاند شایسته ترین مردم برای بندگی خدا و تقرب به او کسی خواهد بود که از این خواست الاهی [3]بنهفته در شعور انسانی پیروی کند و این قانون الهی را استحکام بخشد و خواست خداوند در ایجاد گرایش عقلانی و فطری به ازدواج در تکوین نظام هستی را بپذیرد و با عمل خود آن را تایید کند و به پاداش او امید داشته باشد .
متن حدیث
الکافی : أحمد بن محمد ، عن معاویة بن حکیم قال : خطب الرضا علیه السلام هذه الخطبة :
الحمد لله الذی حمد فی الکتاب نفسه ...لو لم یکن فی المناکحة والمصاهرة آیة محکمة ولا سنة متبعة ولا أثر مستفیض لکان فیما جعل الله من بر القریب وتقریب البعید وتألیف القلوب ، وتشبیک الحقوق وتکثیر العدد وتوفیر الولد لنوائب الدهر وحوادث الامور ما یرغب فی دونه العاقل اللبیب ویسارع إلیه الموفق المصیب ویحرص علیه الادیب الاریب فأولى الناس بالله من اتبع أمره وأنفذ حکمه وأمضى قضاءه و رجا جزاءه ....
آدرس
کافی , شیخ کلینی ج 5 ص 373 ح 7 ,
مکارم الاخلاق , ابو نصر حسن به فضل طبرسی , ج 1 ص 449 ,
المهذب البارع , ابن فهد الحلی , ج 3 ص 174 ,
عوالی اللئالی , ابن ابی جمهور الأحسائی , ج 3 ص 297 .
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . در دوران معاصر برخی جریانهای ضد مذهبی مثل کمونیسم به شدت با آن مبازه کردند و حتی به زندگی های اشتراکی به جای زندگی خانوادگی و زناشویی روی آوردند که البته در همه مناطق تحت حاکمیت آنان این شیوه به یک اندازه نبود اما نه این شیوه و نه کمونیسم نتوانست در برابر خواستهای طبیعی و فطری بشری مقاومت کند و به مرور از جریان زندگی بشر خارج شدند . در مورد مدل غربی که به شکل ملایم تری با سنت الهی و فطری ازدواج درگیر است و به مرور بخش زیادی از افراد جوامع بشری را از سایه سار این سنت حیاتی و تاثیر گذار محروم کرده است نیز می توان پیش بینی کرد که در آینده بشر به اشتباه خود در این باره پی ببرد و بدین سنت حسنه بازگردد .
[2] . در صدر اسلام مرسوم بود که در جلسه خواستگاری کسی که برای داماد , عروس را خواستگاری می کرد در جلسه رسمی خواستگاری خطبه می خواند . این خطبه سخنان کوتاهی بود که در مقدمه آن سخنران به مسایلی چون حمد و ثنای الهی , گواهی به یگانگی خدا و رسالت حضرت محمد (ص) و ... می پرداخت و در حقیقت بر اعتقاد به اساسی ترین باورهای دینی تصریح می کرد و در ادامه مسایل دیگری چون ویژگی های داماد و خانواده او و ...را مطرح می کرد و در خاتمه خواستگاری داماد از عروس عنوان می شد . گفتنی است آنچه امروزه در مراسم ازدواج به عنوان خطبه عقد مطرح است پیروی از همین سنت است که با کمی جابجایی روبرو شده است یعنی از مجلس خواستگاری به مجلس عقد انتقال یافته است .
[3] . این فرمان الهی در بستر دریافت عقلی از کارایی و نقش مهم ازدواج , قابل درک است .