نکته نگار

امام سجاد علیه السلام پس از شهادت امام حسین (ع)، برای تداوم جریان امامت، راهبرد تربیت شاگرد و تأسیس حوزه علمی أهل بیت را در پیش گرفت. حرکتی که می توان آن را جریانی تأسیسی و حرکت از نقطه صفر به شمار آورد. ثمره چند دهه تلاش ایشان، تربیت شاگردان و اصحاب گوناگون از یک سو، و فزونی گرفتن شمار هواداران اهل بیت (ع) در گوشه گوشه سرزمین های اسلامی،از سوی دیگر بود در دوران امامان بعدی، این روند گستره بیشتری یافت و ارتباط ائمه با مردمان طرفدار اهل بیت (ع) در نقاط مختلف کشور اسلامی، از طریق نمایندگان و اصحاب ایشان صورت می گرفت که از آنها با عنوان وکیل امام یاد می شد و آنان وظیفه داشتند نقطه اتصال مردمان نواحی مختلف با امام باشند. یکی از اقدامات وکیلان، گرفتن اموال اهدایی شیعیان و تحویل آن به امام معصوم بود که میزان این اموال در دوره امام کاظم (ع) افزایش قابل توجهی یافت این در حالی بود که امام کاظم (ع) به خاطر احساس خطر هارون خلیفه عباسی از ایشان، دستگیر و روانه زندان شده بود و وکلا نمی توانستند این اموال را به محض وصول، به امام تحویل دهند و میزان آنها سال به سال در حال افزایش بود و این گونه بود که تراکم این اموال وسوسه برانگیز شد و هنگامی که خبر شهادت امام در زندان بغداد رسید برخی از این وکلا به طمع تصاحب این اموال و تحویل ندادن آنها به امام بعدی، ادعا کردند امام از دنیا نرفته بلکه غیبت کرده و بعدا برخواهد گشت. هر چند این حرکت در ابتدا با انگیزه مادی آغاز شد اما از آنجا که مدعیان غیبت از اصحاب سرشناس و شناخته شده و وکیل امام کاظم (ع) بودند طرح بحث غیبت از سوی آنان, نزاعی اعتقادی بین شیعیان ایجاد کرد و مانعی بزرگ برای امامت امام رضا (ع) فراهم نمود. البته این مدعیان با چالش مخالفت دیگر اصحاب امام کاظم (ع) روبرو بودند که حاضر نمی شدند شریک خیانت آنان شوند و بر مسیر درست خود پافشاری می کردند و اگر استقامت آنان نبود جریان تشیع از امامت منحرف می شد. مدعیان غیبت امام کاظم (ع) برای همراه کردن این دسته از اصحاب پایدار، مبالغ کلانی از اموال غصبی امامت را به آنان پیشنهاد کردند که نپذیرفتند و بر ایمان صادق خود پایدار ماندند. صفوان بن یحیی یکی از این رادمردان است. نجاشی در کتاب رجال خود در این باره می نویسد: 

صفوان از اصحاب امام رضا (ع) و امام جواد (ع) بود و از کسانی است که گرفتار انحراف جریان واقفه  یعنی همان مدعیان غیبت امام کاظم (ع)، نشد. او فردی با موقعیت از نظر زهد و عبادت بود و گروه واقفیه برای همراه کردن وی با خودشان، حاضر شدند اموال زیادی را هزینه کنند که موفق نشدند.

منبع: رجال نجاشی ج 1ص 439 شماره 522: صفوان بن یحیی