نکته نگار

امام هادی(ع) و دستور ساخت ساعت شنی

در این یاداشت گزارشی از زندگی امام هادی (ع) را از کتاب بصائر الدرجات  صفار قمی نقل می کنیم و سپس به نکاتی که از این متن بر می آید خواهیم پرداخت . در آغاز ترجمه گزارش ، سپس متن عربی و سر انجام نکات خواهند آمد ؛

ترجمه

ابراهیم بن  مهزیار : امام هادی ع به علی بن مهزیار  نامه ای نوشتند و از او درخواست کردند  وسیله ی مشخص کننده ی لحظه ها (منظور راوی ، ساعت شنی است ) را برای ایشان بسازد . در سال 228 ساعت شنی ساخته شده را برداشتیم و به طرف مدینه راه افتادیم وقتی به یک منزلی مدینه یعنی منطقه سیاله [1]رسیدیم  علی بن مهزیار برای امام نوشت که ما رسیده ایم و اجازه شرفیابی برای خود و همراهم (ابراهیم بن مهزیار ) را می خواهم لطفا وقتی تعیین بفرمایید . امام ضمن اجازه شرف یابی زمان بعد از ظهر را ، برای دیدار تعیین فرمودند .در یک روز گرم تابستانی ، همگی از منطقه سیاله به طرف منزل امام حرکت کردیم .مسرور  غلام علی بن مهزیار نیز همراه ما بود . نزدیک منزل امام که رسیدیم دیدیم بلال غلام  حضرت منتظر ماست . او ما را به منزل دعوت کرد  وارد اتاقی شدیم  تشنگی زیادی کشیده بودیم . هنوز ننشسته بودیم که یکی از خدمت کاران حضرت آب خنک آورد و ما خوردیم . امام هادی (ع) ، علی بن مهزیار را به نزد خود فرا خواند او تا  بعد از عصر ، پیش امام بود در این هنگام مرا نیز نزد خود فرا خواندند  . من سلام کردم و اجازه خواستم که دستشان را ببوسم اجازه فرمودند و من دستشان را بوسیدم . مرا پیش خود خواندند  نشستم و پس از مدتی برخاستم و خدا حافظی کردم . وقتی از در خانه خارج می شدم صدایم زدند  و فرمودند ای ابرهیم ! گفتم : بله آقای من . فرمود : نرو . ما منزل ایشان ماندیم ، غلام ما مسرور نیز همراه ما بود که دستور دادند ساعت شنی نصب شود سپس تشریف آوردند برایشان صندلی آوردند و نشستند یک صندلی نیز برای علی بن مهزیار آوردند و او سمت چپ امام نشست . من  کنار ساعت بودم . ریزه شنی از قسمت بالای ساعت به بخش پایینی افتاد  مسرور ( که فارسی زبان بود )  گفت : هشت . ( یعنی هشتمین شن ریزه افتاد ) . امام فرمودند: هشت معادل کلمه ثمانیه در عربی است  . ما تا شب منزل امام بودیم آنگاه خارج شدیم...  .

متن عربی

بصائرالدرجات ، صفار قمی ، ص 337 ح 15 :  حدثنا الحسن بن علی السرسونی عن إبراهیم بن مهزیار قال کان أبو الحسن کتب إلى علی بن مهزیار یأمره أن یعمل له مقدار الساعات فحملناه إلیه فی سنة ثمان و عشرین فلما صرنا بسیالة کتب یعلمه قدومه و یستأذنه فی المصیر إلیه و عن الوقت الذی نسیر إلیه فیه و استأذن لإبراهیم فورد الجواب بالإذن إنا نصیر إلیه بعد الظهر فخرجنا جمیعا إلى أن صرنا فی یوم صائف شدید الحر و معنا مسرور غلام علی بن مهزیار فلما أن دنوا من قصره إذا بلال قائم ینتظرنا و کان بلال غلام أبی الحسن ع فقال ادخلوا فدخلنا حجرة و قد نالنا من العطش أمر عظیم فما قعدنا حینا حتى خرج إلینا بعض الخدم و معه قلال من ماء أبرد ما یکون فشربنا ثم دعا بعلی بن مهزیار فلبث عنده إلى بعد العصر ثم دعانی فسلمت علیه و استأذنته أن یناولنی یده فأقبلها فمد یده ع فقبلتها و دعانی و قعدت ثم قمت فودعته فلما خرجت من باب البیت نادانی فقال یا إبراهیم فقلت لبیک یا سیدی فقال لا تبرح فلم نزل جالسا و مسرور غلامنا معنا فأمر أن ینصب المقدار ثم خرج ع فألقی له کرسی فجلس علیه و ألقی لعلی بن مهزیار کرسی عن یساره فجلس و کنت أنا بجنب المقدار فسقطت حصاة فقال مسرور هشت فقال هشت ثمانیة فقلنا نعم یا سیدنا فلبثنا عنده إلى المساء ثم خرجنا .

 نکات قابل استفاده از این گزارش

·         استفاده امام از فن آوری دوران معاصر خود در برنامه ریزی وقت (استفاده از ساعت شنی )

·         دستور نصب ساعت شنی .

·         اهمیت دادن به وقت .

·         در خواست امام از اصحاب خود برای ساخت ساعت در دیگر شهرها .

·         سال 228 سال ساخته شدن ساعت شنی  برای امام هادی (ع)  .

·         قاعده و شیوه تشرف مسافران به خدمت امام علیه السلام ؛ با خبر کردن امام به صورت کتبی نسبت  به رسیدن به شهر از یک منزلی شهر ( یک منزل مانده به شهر ) و اجازه شرفیابی و وقت تشرف .

·         اجازه گرفتن دعوت شده  برای شرفیابی همراه خود (واستاذن لابراهیم ) .

·         رسیدن پاسخ و اجازه شرفیابی به هنگام بعد الظهر.

·         ارادت شیعیان به امام و حرکت در ساعات گرم روز تابستانی (حرکت ملاقات کنندگان به سمت منزل امام در روز بسیار گرم تابستان) .

·         امام غلام و خدمتکارش را  به بیرون منزل و نزدیک منزل می فرستد تا منتظر ورود مسافران باشد . غلام امام مسافران را به منزل فرا می خواند .

·         نامگذاری به اسم بلال در نسلهای بعد ( احتمالا این غلام حضرت که به نام بلال بوده خود سیاه پوست بوده است ) .

·         ورود مسافران تازه وارد به یک اتاق از اتاقهای منزل .

·         پذیرایی سریع از مسافران تشنه با  آب گوارا توسط خدمتکاری از خدمتکاران دیگر حضرت.

·         فراخوانی ابراهیم بن مهزیار نزد خودشان بعد از علی بن مهزیار .

·         اجازه گرفتن ابراهیم برای دست بوسی حضرت واجازه ایشان .

·         رفتار ملاقات کنندگان معمولی با امام / دست بوسی ، نشستن و برخاستن و خداحافظی .

·         تعابیر ملاقات کننده با امام در مقام جواب گویی به سخن امام ؛  لبیک یا سیدی .

·         تشریفات منزل ؛ استفاده از صندلی / گذاشتن صندلی برای امام و گذاشتن صندلی دیگری برای علی بن مهزیار در سمت چپ امام

·         به هنگام شب مهمانها در منزل امام نماندند ( از آنها برای ماندن و بیتوته کردن در منزل دعوتی به عمل نیامده است )

گفتنی است امام هادی علیه السلام دراین دوران در مدینه زندگی می کردند .

--------------------------------------------------------------------------------

[1] . سیاله: نام نخستین منزل راه مدینه به مکه است (معجم البلدان، ج 5، ص 189).