نکته نگار

از فاطمه صغری دختر امام حسین (ع) نقل شده که پدرشان به او خبر داده اند که هفت نفر از فرزندانش (فرزندان فاطمه صغری ) در کنار فرات دفن خواهند شد که شان و منزلت والایی دارند . ماجرای این خبر غیبی در منابع به دو گونه گزارش شده است ؛ 

یکم . گزارش نخست از سید بن طاووس در کتاب اقبال الاعمال است [1] ، بر اساس این گزارش امام حسین‏علیه السلام به دخترشان فرموده اند  ؛ « یقتل منک أو یصاب منک نفر بشط الفرات ما سبقهم الأولون ولا یدرکهم الآخرون . گروهی از فرزندان تو در کنار شط فرات شهید مى‏شوند یا می میرند  که مانند آنها نیامده  و نخواهد آمد  ». 

دوم .   گزارش دوم از  ابو الفرج اصفهانی  در مقاتل الطالبین است  [2] . در این گزارش فاطمه صغری این خبر غیبی را برای فرزندش عبد الله به نقل از پدر بزرگوارشان امام حسین و با واسطه حضرت فاطمه سلام الله علیها از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل می کنند . فاطمه صغری بر اساس این روایت به عبد الله می گوید : « یدفن من ولدی سبعة بشاطئ الفرات لم یسبقهم الاولون ولا یدرکهم الآخرون . هفت نفر از فرزندانم  در کنار فرات دفن خواهند شد که مانند آنها نیامده  و نخواهد آمد  »».

این دو گزارش قابل جمع هستند .

به  نظر مى‏رسد که خبر غیبى از رسول اللَّه باشد که بر اساس آن امام حسین به دخترش فرموده اند گروهی از فرزندانت در کنار فرات شهید خواهند شد و خود فاطمه صغری نیز بر اساس آن به فرزندش عبدالله گفته هفت نفر از فرزندانم در کنار فرات دفن خواهند شد . عدد هفت در گزارش ابو الفرج اصفهانی تبیین کننده شمار آن گروهی است که در گزارش نخست از آنها سخن به میان آمده است .

حال وقت آن است که بدانیم فرزندان فاطمه صغری چه کسانی بوده اند و آیا این خبر غیبی اتفاق افتاده و  در منابع تاریخی از این هفت نفر مدفون سخنی به میان آمده است یا نه ؟

آیا این هفت نفر از شهدای کربلا هستند یا این که ماجرای جداگانه ای داشته اند ؟

پاسخ این سوال را در دو بخش ارائه خواهیم کرد . در بخش نخست به بررسی شمار فرزندان فاطمه صغری خواهیم پرداخت و در بخش دوم نیز گزارش های تاریخی مربوط به سرنوشت هفت نفر از نسل او را که در کنار رود فرات در کوفه مدوفون شدند خواهد آمد .

بخش اول  :  فرزندان فاطمه بنت الحسین 

فاطمه بنت الحسین دوبار ازدواج کرده است که ازدواج اوّلش با حسن بن حسن (حسن مثنى) یعنی فرزند امام حسن مجتبی علیه السلام  است [3]و ازدواج دومش با عبداللَّه بن عمرو بن عثمان.

ثمره ازدواج  با حسن مثنى سه فرزند پسر است که عبارتند از:

1. عبداللَّه بن حسن[4]:

 وى اوّلین فرزند خانواده است و به عبداللَّه المحض نیز معروف است. او و شمارى از سادات حسنى [5]به دستور منصور خلیفه عباسى دستگیر شدند. عبداللَّه و هفت نفر دیگر از  دستگیر شدگان  در سرداب تاریکى واقع  در ساحل فرات و کنار پلى در محله هاشمیه کوفه ، زندانى شدند. وى  در سال 145 ه. ق در سن 75 سالگى در این زندان به قتل رسید و در محبس خود به خاک سپرده شد.

 عبداللَّه داراى چند فرزند پسر بود که عبارتند از:

 1 / 1. محمّد نفس زکیه ؛ که پس از خروج علیه خلیفه عباسى در مدینه به قتل رسید .

 2 / 1. ابراهیم ؛ که پس از خروج علیه خلفیه عباسى در بصره به قتل رسید.

 3 / 1. موسى الجون ، که برابر برخى گزارشها ، جزو دستگیر شدگان بود.

 4 / 1. یحیى (معروف به صاحب الدیلم)

 5 / 1. سلیمان‏

 6 / 1. ادریس‏

 2. حسن بن حسن بن حسن [6](معروف به حسن مثلث):

 وى نیز همراه برادرش عبداللَّه در زندان محله هاشمیه کوفه بود و در سال 145 ه.ق و در سن 68 سالگى در زندان هاشمیه درگذشت.

 حسن بن حسن داراى چند فرزند پسر بود که عبارتند از:

 1 / 2. على العابد ، که همراه پدر و عموهایش در زندان هاشمیه بود و در سال 146 ه ق و در سن 45 سالگى ، در آن زندان در گذشت وهمانجا دفن شد[7].

 2 / 2. عبداللَّه بن حسن ، که بنابر قول طبرى جزو دستگیر شدگان بنى الحسن بوده است و بنابر قول عقیقى جزو زندانیان ، زندان هاشمیه کوفه بود و در آنجا درگذشت.

 3 / 2. عباس بن على که همراه برادرش على و پدر و عموهایش در زندان هاشمیه بوده و همانجا درگذشته است و به همراه باقى شهداى زندانى در آن جا دفن شد. (کتاب المعقبین للعقیقى ) .

 3. ابراهیم بن حسن (معروف به ابراهیم الغمر)[8]:

 ابراهیم نیز همراه برادران و برادر زادگانش در زندان هاشمیه زندانى بود و سال 145 ه ق در سن 67 سالگى در آن زندان درگذشت. وى اوّلین متوفى جمع زندانیان بنى الحسن بود ، ابراهیم داراى چند فرزند پسر بود که عبارتند از:

 1 / 3. اسماعیل الدیباج ؛ وى پدر حسن التبح و ابراهیم طباطبا است. بنابر گفته ابوالفرج اصفهانى وى جزو آزاد شدگان از زندان خلیفه عباسى است.

 2 / 3. محمّد بن ابراهیم معروف به الدیباج الاصغر. خلیفه عباسى دستور داد وى را داخل دیوار در حال ساخت ، زنده زنده دفن کنند.

 3 / 3. اسحاق بن ابراهیم که بنابر قول ابوالفرج اصفهانی وى از آزاد شدگان زندان خلیفه عباسى است.

 4 / 3. یعقوب بن ابراهیم که همراه پدر ، عموها و عموزادگانش در زندان هاشمیه زندانى بود و در همانجا درگذشت و دفن شد. (کتاب المعقبین للعقیقى ) .

  فاطمه بنت الحسین  در ازدواج دومش با عبداللَّه بن عمرو بن عثمان[9] داراى چند فرزند شد که عبارتند از:

 1. محمّد بن عبداللَّه بن عمرو وى همراه برادران مادریش یعنى سادات حسنى دستگیر شد و منصور دستور داد سر او را قطع کنند و به خراسان بفرستند.[10]

 2. قاسم بن عبداللَّه بن عمرو

 3. رقیه بنت عبداللَّه بن عمرو

 جمعاً تعداد فرزندان او به 6 نفر یعنى 5 پسر و 1 دختر مى‏رسد.

 بخش دوم  :

در خبرهای تاریخی آمده است که  هفت نفر از سادات حسنی که از طرف مادر به فاطمه صغری منسوب بودند در زندان هاشمیه کوفه(کنار فرات ) از دنیا رفتند و آن جا دفن شدند و محل دفن آنها به قبور سبعه معروف است .

زندان هاشمیه کوفه

 منصور عباسى هشت  نفر از سادات حسنى را در سردابى واقع در کنار شط فرات و کنار پلى در محله هاشمیه کوفه زندانى کرد که عبارتند از :  « عبداللَّه بن حسن مثنى ، حسن بن حسن مثنى و سه فرزندش على و عباس و عبداللَّه ابراهیم بن حسن مثنى و فرزندش یعقوب » ,   این هفت نفر جزو فرزندان و نوه‏هاى فاطمه بنت الحسین بودند که در آن زندان دفن شدند. [11] نفر هشتم  داود بن حسن مثنى است که مادرش کنیز بوده و به ام داود معروف است. وى در اثر دعایى که امام صادق به مادرش  ام داود ، تعلیم  داد ، از این زندان نجات یافت و بعدا در مدینه درگذشت.

 داوود کسى است که روایت مقاتل الطالبین را از عبداللَّه بن حسن مثنى در زندان شنیده و براى فرزند عبداللَّه یعنى یحیى نقل کرده است. در نقل مقاتل الطالبین به نام داود تصریح نشده و فقط دارد «عن الذی افلت»[12] اما این فرد نجات یافته را عمدة الطالب مشخص کرده [13]و دلیل نجات او را دعاى امام صادق‏علیه السلام مى‏داند.

 در نتیجه این هفت نفر از بنى الحسن که جزو فرزندان فاطمه بنت الحسین نیز بودند مصداق خبر غیبى پیامبرصلى الله علیه وآله هستند خصوصاً این که وقتى این هفت نفر به همراه داود بن حسن مثنى که از ناحیه مادر با آنها تفاوت داشت وارد زندان کنار شط شدند عبداللَّه بن حسن مثنى به یاد حدیثى افتاد که از مادرش فاطمه بنت الحسین شنیده بود و آن را براى جمع بیان کرد و جالب آن که داود گفت ما هشت نفریم و عبدالله  گفت من حدیث را این گونه شنیدم و در پایان داود که جزو فرزندان فاطمه بنت الحسین نبود ، نجات یافت و بقیه هفت نفر مطابق حدیث آن جا در گذشتند و در همانجا دفن شدند[14].

خداوند بر درجات تمام شهیدان راه حق بیفزاید و ما را رهرو شایسته و صادق صراط مستقیم قرار دهد .