نکته نگار

سیره امام صادق علیه السلام در رسیدگی به خانواده شهید
ابن ادریس از فقیهان شیعی سده ششم (م589ق) در آخر کتاب السرائر خود حدیثی از امام صادق علیه السلام نقل کرده که از منظر قیامهای شیعی، مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است؛
السرائر: أَبُو عَبْدِ اللَّهِ السَّیَّارِیُّ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِنَا قَالَ: ذُکِرَ بَیْنَ یَدَیْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ خَرَجَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ فَقَالَ ع لَا أَزَالُ‏ أَنَا وَ شِیعَتِی بِخَیْرٍ مَا خَرَجَ الْخَارِجِیُّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَوَدِدْتُ أَنَّ الْخَارِجِیَّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ خَرَجَ وَ عَلَیَّ نَفَقَةُ عِیَالِهِ‏.( السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (و المستطرفات): ج‏3، ص 569)
ترجمه
السرائر : در نزد امام صادق سخن از قیام سادات به میان آمد ایشان فرمودند: تا زمانى که قیام کننده‏اى از خاندان محمّد صلى الله علیه و آله قیام کند، من و پیروانم در خیر و صلاح هستیم. همانا من دوست دارم کسی از این خاندان، قیام کند و در  آن صورت، مخارج زندگی خانواده اش را من به عهده می گیرم.
نکات قابل توجه از این حدیث عبارتند از؛
-    این متن اصل قیام و ارزشمندی آن را تایید می کند و آن را به خیر و صلاح جریان حق یعنی امامت و پیروان آن می داند.
-    بر اساس این متن، قیامها از حیث کارکرد، مورد تایید قرار گرفته اند و نسبت به درستی شعارها، اهداف و ... ساکت است.
-    عباسیان با نام اهل بیت پیامبر (ص) توانستند بر امویان غلبه کنند و بنا داشتند با عنوان خانواده پیامبر (ص) بر مردم حکومت کنند. از این رو، قیام سادات علیه عباسیان، مشروعیت زدایی از خلافت عباسی را در پی داشت و چنین کارکردی فی نفسه مطلوب بود.
بدین ترتیب تشویق ضمنی امام صادق(ع) به قیام و بر عهده گرفتن مخارج زندگی خانواده قیام کننده در این راستا قابل توجیه است. 
-    هر چند برای این متن موارد مشابهی از متون حدیثی نیافتیم اما در گزارش های تاریخی از نگهداری یکی از فرزندان زید شهید (قیام در سال 122 هجری قمری)  در خانه امام صادق (ع) سخن به میان آمده است.
به گفته مورخان، حسین بن زید از کودکی در خانه امام بزرگ شد و پسرخوانده ایشان به شمار می آمد. جالب آنکه این فرزند شهید در بزرگسالی به جمع هواداران محمد بن عبدالله معروف به نفس زکیه پیوست و در قیام او (سال 145 هجری قمری) علیه منصور عباسی مشارکت داشت؛ 
مقاتل الطالبیین : شهد الحسین بن زید حرب محمد و إبراهیم بنی عبد اللّه بن الحسن بن الحسن ثم توارى. و کان مقیما فی منزل جعفر بن محمد. و کان جعفر ربّاه، و نشأ فی حجره منذ قتل أبوه، و أخذ عنه علما کثیرا. فلما لم یذکر فیمن طلب ظهر لمن یأنس به من أهله و إخوانه.(مقاتل الطالبیین: ص332 ، الرقم 30 و رجال نجاشی: ص 52 شماره 115 )
ترجمه
حسین بن زید به همراه محمد و ابراهیم به جنگ برخاست و سپس متوارى گشت، و او پس از شهادت پدرش زید در خانه جعفر بن محمد (ع) به سر مى برد و ایشان تربیت او را به عهده گرفته بود، در خانه وی بزرگ شد و علوم بسیارى از ایشان فرا گرفت ، و چون دانست که در تعقیب او نیستند خود را براى نزدیکان از خانواده و دوستانش آشکار ساخت .
گفتنی است حسین بن زید احادیث گوناگونی از امام صادق علیه السلام نقل کرده و به گفته مرحوم خوئی در معجم‏ رجال‏الحدیث(ج 5 ص 239شماره3403  ) نام او در سند 14 روایت دیده می شود.
جالب است بدانیم که در فهرست نام سادات قیام کننده علیه عباسیان، نام فرزندان، نوه ها و نتیجه های حسین بن زید دیده می شود. جهت اطلاع بیشتر می توانید به مقاتل الطالبین مراجعه کنید.
-    بدین ترتیب روشن شد که بر گفته امام صادق علیه السلام در عهده داری مخارج خانواده شهید ، گزارشی از مورخان در سیره عملی ایشان در این خصوص وجود دارد و آن را تأیید می کند.