نکته نگار

باد آورده را باد می برد
در این یادداشت بکارگیری این ضرب المثل در یک حدیث مورد توجه قرار گرفته است .
بکار گیری  ضرب المثل ها یا ابیاتی ازیک شعر معروف  , جهت انتقال بهتر پیام و محتوا به  مخاطبان , از شیوه ای رایج سخنوران است . این شیوه در سیره معصومان (ع) نیز و کم وبیش رواج داشته است . امیر مومنان (ع) در بسیاری از سخنرانی های خود در دوران حکومتشان , بارها از اشعار معروف شعرای عرب برای انتقال ساده تر پیام و محتوا کمک می گرفتند . هر چند که آگاه نبودن برخی از این حقیقت ,باعث «حدیث پنداشتن» برخی ابیات یا ضرب المثل های بکار رفته در کلام آن حضرت شده و چنین گمان رفته که این فراز , از سخنان خود آن حضرت است .
در کلام سایر معصومان (ع) نیز این روش مشاهده می شود. در روایت ذیل شاهد بکارگیری یک ضرب المثل فارسی در کلام امام صادق (ع) برای انتقال بهتر پیام هستیم .؛
مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: دخلت [دَخَلَ‏] عَلَیْهِ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ خُرَاسَانَ فَقَالَ ابْتِدَاءً مِنْ غَیْرِ مَسْأَلَةٍ مَنْ جَمَعَ مَالًا مِنْ مَهَاوِشَ أَذْهَبَهُ اللَّهُ فِی نَهَابِرَ فَقَالُوا جُعِلْنَا فِدَاکَ لَا نَفْهَمُ هَذَا الْکَلَامَ فَقَالَ هر مال که از باد آید بدم شود.( بصائر الدرجات ، ج‏1، ص 337ح14)
ترجمه
محمد بن احمد : گروهی از مردم‏ خراسان خدمت آن حضرت رسیدند، امام صادق (ع) بى مقدمه فرمود: هر کس مالى را از «مهاوش» به دست آورد، خداوند آن را در «نهابر» از بین ببرد. عرض کردند: فدایت شویم، این جمله را نمى‏فهمیم. حضرت [به فارسى‏] فرمود: « هر مال که از باد آید به دَم بشود» (یعنى، باد آورده را باد ببرد).
نکات قابل استفاده از متن این حدیث
- محتوای این ضرب المثل در این حدیث , به طور ضمنی  مورد تایید قرار گرفته است چرا که مضمون آن بسیار نزدیک است به مفهوم یک سنت الهی نسبت به مالی که از راه حرام به دست می آید. چرا که مال حرام در چرخه مصرف صحیح دارنده آن قرار نمی گیرد و معمولا در راه باطل مصرف می شود یا به گونه ای از دسترس صاحبش خارج می شود .
- نکته دیگری که از مضمون این حدیث بر می آید حقیقت قاعده مندی و سنت بودن محتوای  برخی ضرب المثل هاست  این نکته از تعبیر «هر کس مالی را از مهاوش بدست بیاورد خداوند آن را در مهلکه ها از بین خواهد برد » که از بین بردن مال به دست آمده از طریق نابحق را به خدا نسبت داده  قابل استفاده است . بدین ترتیب خداوند مال نابحق را بر اساس سنت خود , در مسیر نابودی و فنا قرار می دهد .
- چنان که از متن ان حدیث بر می آید زبان فارسی در خراسان رواج داشته که امام (ع) با تکیه بر مفهوم یک ضرب المثل فارسی مراد خود را تبیین کرده است .
- هر چند مولف کتاب بصائر الدرجات , این حدیث را برای اثبات علم ائمه (ع) به زبان های دیگر و به عنوان کرامت و اعجاز آورده اما سخن بی مقدمه امام (ع) در ارشاد آنها و پرهیز دادنشان از کسب مال حرام می تواند به معنای آگاهی امام از نیاز آنها به این پند باشد گویا در آنان گرایش یا سابقه یا سوالی در این باره وجود داشته است که پاسخ داده شده است .