نکته نگار

ترویج اندیشه حق و رصد انگاره های نادرست ازآن
در این یادداشت , پیام حدیثی از سیره امام کاظم (ع) مورد توجه قرار گرفته است . در ذیل متن و ترجمه و سپس نکته برداشتی از آن در قالب توضیح ارائه می شود :
متن حدیث
المحاسن : عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مَرْوَانَ قَالَ‏ قَالَ لِی عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع اشْتَرِ لِی غُلَاماً عَارِفاً لِهَذَا الْأَمْرِ یَقُومُ فِی ضَیْعَتِی یَکُونُ فِیهَا قَالَ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع‏ صَلَاحُهُ لِنَفْسِهِ وَ لَکِنِ اشْتَرِ لَهُ مَمْلُوکاً قَوِیّاً یَکُونُ فِی ضَیْعَتِهِ قَالَ فَقَالَ اشْتَرِ مَا یَقُولُ لَکَ‏ .( المحاسن , البرقی , ج‏2 ص 625 ح 82 )
ترجمه
راوی می گوید : برادر امام کاظم (ع) عبدالله , به من گفت :  برایم غلامی بخر که با مسئله امامت خاندان ما , آشنا باشد تا اداره مزرعه ی مرا به عهده بگیرد و در آنجا ساکن شود .
در این لحظه امام کاظم (ع) فرمودند : البته ایشان صلاح خودشان را بهتر می دانند اما به نظر من بهتر است برای ایشان غلامی بخری که قدرت بدنی بالایی داشته باشد و در مزرعه ساکن شود {و از آن مراقبت کند} . عبدالله وقتی این سخن امام (ع) را شنید گفت : همان کاری را که ایشان فرمودند انجام بده .
توضیح
تلاش های پیامبر اکرم (ص) در تبیین ساز وکار امامت و معرفی جانشین در مناسبت های مختلف به ویژه در غدیر پس از وفاتشان با بی مهری جریان سقیفه روبرو شد و با روی کار آمدن کسانی با سازو کار خلافت - که بر انتخاب خلیفه از سوی شیوخ و شخصیتهای برجسته , استوار بود – عملا ساز وکار امامت از منظر عمومی جامعه حذف شد . از این رو ائمه (ع) از فرصتهای گوناگون برای شناساندن آن و تبیین جایگاه امامت استفاده کردند و تاکیدات فراوانی بر مسئله امامت , ضرورت شناخت امام زمان و جایگاه بسیار مهم ولایت , داشتند . این امر حفظ جایگاه امامت و ترویج  این اندیشه را در پی داشت .
از سوی دیگر برداشت مخاطبان از تاکیدات , همیشه یکسان و برابر با خواست تاکید کنندگان نیست و گاه خطای در برداشت به افراط و تفریط های منجر می شود . در خصوص بحث ما نیز برخی چنین برداشت می کردند که در تعاملات اجتماعی و زندگی روزمره نیز باید با کسانی تعامل داشته باشند که به مسئله امامت آشنا و معتقدند . به عنوان نمونه در حدیث یادشده شاهدیم , فرزند امام صادق یعنی عبدالله گمان می کرده حتی برای استخدام کارگر و نگهبان مزرعه نیز باید در پی فردی آشنا با مسئله امامت باشد . از این روست که امام کاظم (ع) ضمن رعایت احترام برادر, در صدد اصلاح این برداشت نادرست برمی آیند . {تعبیر «صلاحه لنفسه » در متن حدیث , حکایت از آن دارد که حضرت قصد دخالت در کار برادر را ندارد اما به خاطر اصلاح یک برداشت نادرست از آموزه ای دینی , به اظهار نظر می پردازند}
این رفتار امام (ع) گویای این حقیقت است که اگر جریان حق , اندیشه ای را ترویج می کند باید بازخورد و واکنش مخاطبان و جامعه را هوشیارانه رصد کند و چنانچه برداشت های نادرست از آن را مشاهده کرد آن را اصلاح کند تا در فضای فرهنگی جامعه به درستی نهادینه شود و در اثر آفات و عوارض , کم و زیاد و یا دچار دگرگونی و قلب ماهیت نشود و اصطلاحا به صورت کاریکاتوری رشد نکند.
رفتار امام کاظم (ع)یک نمونه از سیره ائمه (ع) در پیرایش انگاره های نادرست از ساحت مسئله امامت است که از دو سو مورد ظلم و اجحاف قرار می گرفت ؛
نخست از سوی حاکمیتی که بقای خود را با طرح بحث امامت در خطر می دید و لذا تلاش می کرد آن را نادیده و سانسور کند .
و دوم از سوی کسانی که درک درست و متعادلی از آن نداشتند و حد و حدود آن را تغییر می دادند که بارزترین و خطرناکترین آنها غلات بودند . مبارزه ائمه با غلات بسیار روشن و معروف است .
اما فهم اشتباه از این موضوع گاه دامن خاندان (مانند عبد الله در حدیث مورد بحث ) و اصحاب ائمه (ع) را نیز می گرفت . در مورد اصحاب نیز می توان به ماجرای زراره و امام باقر (ع) مثال زد. ایشان وقتی از زراره می شنوند که به خاطر نیافتن زنی معتقد به مسئله امامت ازدواج نکرده و مجرد مانده است بدو گوشزد می کنند لازم نیست حتما معتقد به امامت باشند همینکه دشمن اهل بیت نباشند کافی است و توصیه می کنند در چنین شرایطی با زنانی ازدواج کنند که  نسبت به مسائل عقیدتی و اختلافاتی مذهبی بی توجه هستند و کاری به این امور ندارند و صرفا به زندگی خانوادگی و همسر و فرزندانشان اهمیت می دهند .( الکافی , کلینی , ج2 ص402 ح2 ).
گفتنی است تعبیر «هذا الامر » در روایات کنایه از مسئله امامت است . در این روایت نیز بدین معنا آمده است .