نکته نگار

 در سده های نخست هجری که ساختارهای سنتی و قبیلگی  نقش مهمی در حمایت از یک جریان سیاسی یا مذهبی ایفا می کرد خاندانهای شیعی کمک شایانی به ترویج و ماندگاری  جریان حق مدار یعنی اهل بیت کردند جریانی که به عنوان تشیع  شناخته می شد. خاندانهایی مثل آل اعین و آل نوبخت بسیار مشهور هستند و نقش آنها در تربیت نیروهای فرهنگی و سیاسی  و مدیریتی برای جریان تشیع , نمایان و شناسانده شده است  . اما این خاندانها منحصر در موارد مشهور نیستند و چه بسیار خاندانهایی که با تمام وجود برای جریان حق مدار تشیع از جان و مال و آبروی خود هزینه کردند تا نور حق خاموش نشود .

هر چند که در مورد برخی از این خاندانها کارهای پژوهشی انجام گرفته اما به طور مستقل و به صورت جامع در باره این موضوع هنوز کار منسجمی ارائه نشده است  .

ما در این بخش در نظر داریم مطالب پراکنده در این باره را که در ضمن پژوهشهای مختلف به دست می آید در اینجا نقل کنیم  هر چند که متن های کوتاه و موجز باشند . برای نمونه در ذیل متنی از رجال نجاشی می آید .

نجاشی در شرح حال یکی از راویان به نام « اسحاق بن عمار بن حیان » تصریح می کند که او وابسته به یکی از خاندانهای  بزرگ شیعی است . وی می نویسد :

« اسحاق بن عمار بن حیان » از شیوخ راویان شیعی  و فردی ثقه است . همچنین برادرانش یونس , یوسف , قیس , و اسماعیل از راویان شیعی هستند . او در  خانواده شیعی بزرگی , تربیت یافت .  فرزندان برادرش اسماعیل یعنی «علی» و« بشر»   نیز از شخصیتهای سرشناس راویان حدیث بودند . این راوی از امام صادق و امام کاظم حدیث نقل کرده است .

 متن نقل نجاشی :

رجال النجاشی  : إسحاق بن عمار بن حیان مولى بنی تغلب أبو یعقوب الصیرفی .

شیخ من أصحابنا ، ثقة ، وإخوته یونس ویوسف وقیس وإسماعیل ، وهو فی بیت کبیر من الشیعة ، وابنا أخیه علی بن إسماعیل وبشر بن إسماعیل کانا من وجوه من روى الحدیث . روى إسحاق عن أبى عبد الله وأبی الحسن علیهما السلام . ذکر ذلک أحمد بن محمد بن سعید فی رجاله .

 له کتاب نوادر ، یرویه عنه عدة من أصحابنا . أخبرنا محمد بن علی قال : حدثنا أحمد بن محمد بن یحیى قال : حدثنا سعد عن محمد بن الحسین ، قال : حدثنا غیاث بن کلوب بن قیس البجلی عن إسحاق به . (آدرس : رجال النجاشی , النجاشی  ص 71 شماره  169 ) 
در ضمن سید بحر العلوم در کتاب « الفوائد الرجالیة ج 1   ص 290 » به تفصیل در باره این خاندان و این راوی بحث کرده است ؛ «آل حیان التغلبی مولى بنی تغلب ، بیت کبیر فی الشیعة ، کوفیون ، صیارفة ، معروفون بهذه الصنعة ، وبالنسبة الى تغلب منهم : إسحاق بن عمار بن حیان الصیرفی التغلبی  وإخوته : اسماعیل ، وقیس ، ویوسف ، ویونس ، وأولادهم : محمد ، ویعقوب - ابنا اسحاق - وبشیر ، وعلی ، - ابنا اسماعیل - وعبد الرحمن بن بشیر ومحمد بن یعقوب بن اسحاق ، وعلی بن محمد بن یعقوب . وأبوهم : عمار بن حیان من أصحاب الحدیث ...».