نکته نگار

تصریح ذهبی به شایستگی امام سجاد (ع)و امام باقر (ع) برای خلافت و امامت
می دانیم که  باور شیعیان در مورد امامت دوازده امام , بر اصل اعتقادی ِ ضرورت نصب امام از ناحیه خداوند استوار است که از طریق نص پیامبر (ص) معلوم می شود , با این حال باید توجه داشت که شایستگی آنان برای اداره انسان و جامعه از جهات گوناگون تربیتی , علمی , سیاسی و ... از لابلای گزارش های تاریخی  هویداست . هرچند با شرایط پدیده آمده بعد از رحلت پیامبر (ص) , جامعه اسلامی از مدیریت سیاسی و حکومتی آن بزرگواران محروم شدند و فرصت چندانی برای بروز توانایی ائمه برای اداره سیاسی جامعه فراهم نشد  اما آگاهانی که نسبت به شخصیتهای سیاسی و علمی آن دوران آگاهی دارند معترفند که شایستگی واقعی برای مدیریت جامعه مسلمانان  ازآن  این بزرگواران (ع) است . و البته این غیر از صلاحیت علمی و معنوی ایشان برای هدایت معنوی مسلمانان است که اکثر دانشمندان اهل سنت نیز آن را قبول دارند. ما در اینجا برای نمونه به کلام ذهبی{شمس الدین محمد بن احمد الذهبى (م 748)} یکی از دانشمندان متعصب اهل تسنن می پردازیم که به شایستگی امام سجاد (ع) و امام باقر (ع) برای حکومت و اداره جامعه تصریح دارد. به نظر می رسد شرایط فراهم شده برای امام سجاد (ع) در دو دهه آخر عمرشان و وجود این شرایط برای امام باقر (ع) سبب شد تا جامعه آن روز از شایستگی های آن بزرگواران آگاهی پیدا کند و پیرو آن  برای نسلهای بعد گزارش شود امری که باعث شده تا قرنها بعد کسی چون ذهبی متاثر از گزارش های رسیده , متوجه این شایستگی شود و بر آن تاکید کند . جالب آنکه معاصر وی , ابن تیمیه , بر شیعیان خرده می گیرد که چرا کسانی چون ائمه آخر (امام جواد , امام هادی و امام عسکری علیهم السلام ) را امام می دانند با این بهانه که آنان بروز و ظهوری نداشتند . این گونه داوری ها ناشی از غفلت یا نادیده گرفتن شرایط این امامان (ع) است چرا که آن بزرگواران پیوسته تحت نظر حکومت بودند و بخش اعظم عمر خود را در تبعید گذراندند و ارتباط مردم با آنان تحت کنترل و بسیار محدود بود . بدیهی است چنانچه شرایط برای شناخت ائمه فراهم می شد و گزارش های تاریخی سانسور نمی شد در باره تمام آن بزرگواران بدین سان داوری  می شد . این حقیقت دقیقا همان چیزی است که حکومتهای آنان دوران , تلاش داشتند آن را از دیده انظار عموم  پنهان کنند . تلقی امثال ابن تیمیه از شخصیت ائمه شیعه , متاثر از فرهنگی است که حکومتهای جائر اموی و عباسی با سیاستهای فرهنگی و سیاسی خود ایجاد کردند . به هر روی کلام ذهبی در پذیرش شایستگی امام سجاد و امام باقر علیهما السلام برای حکومت , نشان از آن دارد که ائمه شیعیان به راستی جانشینان واقعی پیامبر در دو حوزه حکومت و هدایت معنوی و علمی بودند و اگر جایگاه حکومتی آنان غصب شده به خاطر جذابیت فراوان قدرت سیاسی است که در نگاه  اهل دنیا به عنوان طعمه بدان نگریسته می شود نه امانت . از این رو جایگاه علمی و معنوی به دلیل رویگردانی طمع ورزان از این حوزه , از دستبرد غاصبان و جائران مصون ماند .
در این جا متن ذهبی در شرح حال این دو امام همام را نقل می کنیم . وی در کتاب سیر اعلام النبلاء در شرح حال امام سجاد (ع) می نویسد :
امام زین العابدین , جلال و عظمت شگفت انگیزی بین مردم داشت . به خدا سوگند که شایسته چنین منزلتی بود . براستی که وی به دلیل شرافت , آقایی , علم , الهی بودن و کمال عقل , شایسته پیشوایی و امامت بزرگ را داشت . بدین جهت قصیده فرزدق در توصیف عظمت و بزرگی ایشان در بین عموم شهرت یافته است . ...
متن اصلی
سیر أعلام النبلاء ج 4 ص 386 – 394 شماره 157 :  علی بن الحسین ( ع ) ابن الإمام علی بن أبی طالب بن عبد المطلب بن هاشم بن عبد مناف ، السید الإمام ، زین العابدین ، الهاشمی العلوی ، المدنی .... وکان له جلالة عجیبة ، وحق له والله ذلک ، فقد کان أهلا للامامة العظمى لشرفه وسؤدده وعلمه وتألهه وکمال عقله . قد اشتهرت قصیدة الفرزدق – وهی سماعنا – أن هشام بن عبد الملک حج قبیل ولایته الخلافة ، فکان إذا أراد استلام الحجر زوحم علیه ، وإذا دنا علی بن الحسین من الحجر تفرقوا عنه إجلالا له ، فوجم لها هشام وقال : من هذا ؟ فما أعرفه ، فأنشأ الفرزدق یقول : هذا الذی تعرف البطحاء وطأته * والبیت یعرفه والحل والحرم
هذا ابن خیر عباد الله کلهم * هذا التقی النقی الطاهر العلم
إذا رأته قریش قال قائلها * إلى مکارم هذا ینتهی الکرم
یکاد یمسکه عرفان راحته * رکن الحطیم إذا ما جاء یستلم
یغضی حیاء ویغضى من مهابته * فما یکلم إلا حین یبتسم
هذا ابن فاطمة إن کنت جاهله * بجده أنبیاء الله قد ختموا 
وهی قصیدة طویلة . قال : فأمر هشام بحبس الفرزدق ، فحبس بعسفان ، وبعث إلیه علی بن الحسین باثنی عشر ألف درهم وقال : اعذر أبا فراس . فردها وقال : ما قلت ذلک إلا غضبا لله ولرسوله . فردها إلیه وقال : بحقی علیک لما قبلتها ، فقد علم الله نیتک ورأى مکانک . فقبلها . وقال فی هشام :
أیحبسنی بین المدینة والتی * إلیها قلوب الناس یهوی منیبها
 یقلب رأسا لم یکن رأس سید * وعینین حولاوین باد عیوبها
ذهبی در باره امام باقر علیه السلام نیز می نویسد :
امام باقر علیه السلام از کسانی است که علم , عمل , آقایی , شرف , وثاقت , رزانت را با هم جمع کرده و شایستگی خلافت را داشت . او یکی از امامان دوازده گانه است که شیعه آنها را امام می داند و قائل به عصمت و آگاهی آنان از جمیع معارف دینی است .
متن اصلی
سیر أعلام النبلاء ج 4  ص 401  شماره 158 :  ابنه أبو جعفر الباقر * هو السید الإمام ، أبو جعفر محمد بن علی بن الحسین بن علی ، العلوی الفاطمی ، المدنی ... ، وکان أحد من جمع بین العلم والعمل والسؤدد ، والشرف ، والثقة ، والرزانة ، وکان أهلا للخلافة . وهو أحد الأئمة الاثنی عشر الذین تبجلهم الشیعة الإمامیة وتقول بعصمتهم وبمعرفتهم بجمیع الدین ..