نکته نگار

گستره  تلاش های انبیاء و محدوده شرایع
بحث از جایگاه پیامبران الهی در زندگی بشر از گذشته مورد توجه بوده و منکران وحی و نبوت , حتی رابطه بین آفریدگار جهان و بشر را ضروری نمی دانستند . بدین ترتیب بشر را نیازمند به دریافت پیام و راهنمایی از آفریدگارش نمی دیدند . گفتنی است امروزه نیز با سیطره اندیشه انسان مداری بر محافل علمی , این سخن به تعابیر دیگری مطرح است . ما در این جا به روایتی می پردازیم که در آن , فردی مادی گرا و بی اعتقاد به خدا با پرسش از چرایی لزوم اعتقاد به انبیاء , به نحوی نیاز بشر به وحی و نبوت را انکار کرده است . امام صادق علیه السلام در پاسخ به پرسش این ملحد , تاکید می کنند که اعتقاد به ضرورت وحی و نبوت , تابعی از اعتقاد به وجود آفریدگاری حکیم و بلند مرتبه نسبت به تمام مخلوقات است . با این توضیح که وقتی آفریدگار جهان , شان و رتبه ای بسیار بالاتر از مخلوقاتش داشته باشد طبیعتا نباید انتظار داشت که رابطه او و مخلوقاتش در حد مشاهده , لمس و تماس رو درو باشد و او و مخلوقاتش سخن و دلیل و حجت خود را برای همدیگر بدون واسطه و مستقیم رد و بدل کنند . از این رو , حکمت اقتضاء می کند چنین آفریدگار حکیم و بلند مرتبه ای برای انتقال خواسته و حجت خود به این مخلوقات , نمایندگانی از سوی خود به سوی آنان گسیل دارد تا سخن و خواسته او را به بندگانش برسانند و آنان را به آنچه صلاح و منفعتشان در آن است رهنمون سازند و آنچه را که مایه بقاء یا فنائشان است بیان کنند . بنابر این لازم است از سوی خدای حکیم کسانی فرستاده شوند که مردم را به آنچه مصلحت و بقائشان در آن است امر کنند و از آنچه که باعث نابودیشان است نهی کنند و واسطه بین خدا و مردم باشند . اینان همان انبیاء هستند که خدا از بین مردم آنان را برگزیده و مودب به حکمت کرده است .
بدین ترتیب محدوده دخالت انبیاء در امور بشر , بیان تمام اموری است که به گونه ایی در مصلحت , منفعت , بقاء و یا نابودی بشر تاثیرگذار است . از این رو , با توجه به حیات ابدی بشر و ضرورتهای آن , بر شرایع آسمانی , لازم است هر آنچه که در راستای این حیات مرحله به مرحله و طولانی برای این موجود مفید و لازم است بیان کنند و مردم را بدانها امر کنند همچنان که بایستی آنان را از امور مضر و نابود کننده نهی کنند .
کلینی (ره) این مناظره را درکتاب  الکافی ج  1 ص 168 ح 1  نقل کرده که ما در ذیل ابتدا ترجمه و سپس متن اصلی را می آوریم :
ترجمه
امام صادق علیه السلام ـ در پاسخ به زندیقى که پرسید : ضرورت وجود انبیاء و حق بودن آنها را از چه راهى ثابت مى کنى؟ ـ فرمود : هر گاه ثابت کنیم که ما را آفریدگار و سازنده اى است برتر از ما و از همه آنچه آفریده، و آن سازنده , حکیم و متعال است به طورى که ممکن نیست آفریدگانش او را ببینند یا لمسش کنند و در نتیجه، بتوانند با یکدیگر ارتباط مستقیم و بى واسطه برقرار سازند و با هم بحث و محاجّه کنند، ثابت می شود که در میان خلق خود سفیران و فرستادگانى دارد که سخنان او را براى آفریدگان و بندگانش بیان مى کنند و آنان را به مصالح و منافعشان و عوامل ماندگارى و نابودیشان رهنمون مى شوند. بنا بر این، ثابت مى شود که در میان آفریدگان کسانى هستند که از جانب خداى حکیم دانا , امر و نهى مى کنند و سخنگوى آن خدای بلند مرتبه اند و اینان همان پیامبران علیهم السلام و برگزیده هاى از میان خلق او هستند؛ حکیمانى که به حکمت , تربیت شده و به حکمت مبعوث گشته اند و با آنکه در خلقت و ساختمان بدنى مانند دیگر مردمند، احوالشان به کلّى با آنان متفاوت است و از جانب خداى حکیم دانا با حکمت تأیید شده اند ...

متن اصلی

الکافی ج  1 ص 168 ح 1-  قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ الْکُلَیْنِیُّ مُصَنِّفُ هَذَا الْکِتَابِ رَحِمَهُ اللَّهُ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عُمَرَ الْفُقَیْمِیِّ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ لِلزِّنْدِیقِ الَّذِی سَأَلَهُ مِنْ أَیْنَ أَثْبَتَّ الْأَنْبِیَاءَ وَ الرُّسُلَ قَالَ :
إِنَّا لَمَّا أَثْبَتْنَا أَنَّ لَنَا خَالِقاً صَانِعاً مُتَعَالِیاً عَنَّا وَ عَنْ جَمِیعِ مَا خَلَقَ وَ کَانَ ذَلِکَ الصَّانِعُ حَکِیماً مُتَعَالِیاً لَمْ یَجُزْ أَنْ یُشَاهِدَهُ خَلْقُهُ وَ لَا یُلَامِسُوهُ فَیُبَاشِرَهُمْ وَ یُبَاشِرُوهُ وَ یُحَاجَّهُمْ وَ یُحَاجُّوهُ ثَبَتَ أَنَّ لَهُ سُفَرَاءَ فِی خَلْقِهِ یُعَبِّرُونَ عَنْهُ إِلَى خَلْقِهِ وَ عِبَادِهِ وَ یَدُلُّونَهُمْ عَلَى مَصَالِحِهِمْ وَ مَنَافِعِهِمْ وَ مَا بِهِ بَقَاؤُهُمْ وَ فِی تَرْکِهِ فَنَاؤُهُمْ فَثَبَتَ الْآمِرُونَ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْحَکِیمِ الْعَلِیمِ فِی خَلْقِهِ وَ الْمُعَبِّرُونَ عَنْهُ جَلَّ وَ عَزَّ وَ هُمُ الْأَنْبِیَاءُ ع وَ صَفْوَتُهُ مِنْ خَلْقِهِ حُکَمَاءَ مُؤَدَّبِینَ بِالْحِکْمَةِ مَبْعُوثِینَ بِهَا غَیْرَ مُشَارِکِینَ لِلنَّاسِ عَلَى مُشَارَکَتِهِمْ لَهُمْ فِی الْخَلْقِ وَ التَّرْکِیبِ فِی شَیْ‏ءٍ مِنْ أَحْوَالِهِمْ مُؤَیَّدِینَ مِنْ عِنْدِ الْحَکِیمِ الْعَلِیمِ بِالْحِکْمَةِ ...