جاذبه حقیقت
جاذبه حقیقت
در شرح حال شخصیتهای شیعی دوره عباسیان و پس از آنها به کسانی بر می خوریم که پدرانشان از شخصیتهای درباری غیر عرب بوده اند و خدمات شایسته ای به دربار عباسی کرده اند و جایگاه مهی در آن حکومت داشته اند . این موضوع می تواند زمینه یک تحقیق در باره علت گرایش خاندان این افراد در نسلهای بعد به جریان مخالف دولت عباسی یعنی تشیع و ائمه باشد. باید دید چه جاذبه ای آنان را - که از تمکن مالی و موقعیت اجتماعی خوبی برخوردار بودند - به سوی ائمه و اندیشه ی شیعی کشانده است خصوصا در آن دوران که گرایش شیعی , همیشه با خطر همراه بوده است . ما در این جا به چند نفر از این افراد اشاره می کنیم و تحقیق در این زمینه را به اهل پژوهش پیشنهاد می کنیم :
- حسین بن روح نوبختی : وی از شخصیت معروف شیعه دوازده امامی است . او از نواب خاص امام دوازدهم در دوران غیبت صغری است . او از خاندان نوبخت است . خاندان نوبخت به تشیع شناخته شده اند و به غیر از حسین بن روح شخصیتهایی برجسته ی دیگری در تشیع دارند . نوبخت نام منجم منصور دومین خلیفه عباسی است (ترجمه مروج الذهب ج2 ص 696). وی کسی است که وقتی خبر فرار لشگر منصور از پیش سپاه ابراهیم بن عبد الله رسید و منصور می خواست به ری فرار کند به خلیفه بشارت پیروزی و کشته شدن ابراهیم را داد (ترجمه الکامل فی التاریخ ، ابن اثیر ج15 ص 215). پس از نوبخت , فرزندانش در دربار عباسی دارای پست حکومتی و موقعیت بودند اما با این حال به ائمه (ع) در ارتباط بودند و پیروی می کردند . (برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به : کتاب «خاندان نوبختى» تألیف عباس اقبال آشتیانى )
- محمد بن فرج رخجی : وی از شخصیتهای درباری دوره متوکل عباسی است . او در یک مقطع تاریخی نیز به استانداری مصر منسوب شد . وی بر خلاف برادرش عمر بن فرج - که به تبعیت از متوکل به دشمنی با خاندان پیامبر (ص) همت می گماشت - با امام هادی (ع) در ارتباط بود و از آن امام رهنمود می گرفت . وی در منابع رجالی شیعه از روات و شخصیت های شیعی , شتاخته می شود . پدر محمد یعنی فرج رخجی از کودکانی بود که در فتح سجستان زابل به اسارت در آمده بود و بعدا در دربار عباسی به خدمت گرفته شد و به منصب دبیری دربار رسید . فرزندانش عمر و محمد نیز پس از پدر به مناصبی دست یافتند . ( فتوح البلدان البلاذری ج 2 ص 493 , معجم البلدان ج 3ص 38) . محمد بن فرج در ایمان به باور های شیعی فردی استواری و پایبند بود هر چند که از زمره نو شیعیان بود و بهره ای از علوم شیعی نداشت .
- ابن اشناس بزاز : او «ابو على حسن بن محمّد بن اسماعیل بن محمّد بن اشناس» از اساتید روایی شیخ طوسی است . از آن جا که جد اعلاى وى « أشناس » از غلامان ترک متوکل عباسى بوده (الانساب ج 1 ص 169) و پس از مدتى داراى موقعیت و نفوذ در دستگاه عباسى شد و به امارت و وزارت رسید (تاریخ الیعقوبی ج2 ص 481) و داراى شهرت بود سعى بر آن بوده تا ابو علی را به جدش اشناس , نسبت دهند .نام این راوى در اسناد به شکل هاى گوناگون آمده، گاه در انتساب او به جدّش أشناس نام تمام شجره نسبى او تا اشناس ذکر شده و گاه یکى یا دو نفر از آن حذف شده و به اختصار او را به این جدّ مشهورش منتسب کردهاند.( خاتمة المستدرک :ج 3 ص 190)
افراد مشهور دیگری چون علی بن یقطین که پدرش خدمات شایسته ای به تاسیس دولت عباسی کرد و هرثمة بن اعین و ... نیز هستند که به دلیل اختصار از آنها می گذریم .