نکته نگار

سنت الهی جبران مافات
شرایط غم بار پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) , فضای سنگینی را بر جان و روان خاندان ایشان حاکم کرد . بر اساس برخی روایات , در چنین شرایطی , هاتفی غیبی آنان را تسلی داد . در این یادداشت , محتوای سخنان معصوم (ع) در گزارش این ماجرا مورد توجه قرار گرفته است .در ذیل ترجمه و متن یکی از این احادیث می آید . در ادامه نیز متن چند حدیث دیگر مربوط به این ماجرا خواهد آمد ؛
ترجمه
امام صادق می فرمایند  : وقتی پیامبر اکرم (ص)رحلت کردند کسی نزد اهل بیتش آمد - که او را نمی دیدند ولی صدایش را می شنیدند - و خطاب به خاندان پیامبر (ص) گفت : سلام و رحمت و برکات خداوند برشما باد ای اهل بیت پیامبر . هر موجود زنده ای طعم مرگ را می چشد  . آگاه باشید که شما روز قیامت پاداش خود را خواهید گرفت . پس هر کس از آتش جهنم نجات پیدا کند و وارد بهشت شود رستگار خواهد بود. دنیا چیزی جز کالای فریب نیست . خداوند هر مصیبتی را تسلی می دهد , برای  هر نابود شونده ای , جایگزینی قرار می دهد و هر از دست رفته ای را جبران می کند .  بنابر این باید فقط به خدا اعتماد و امید داشته باشید . بدانید محروم کسی است که از ثواب اخروی محروم گردد  .
متن حدیث 
 الکافی : عنه عن سلمة عن علی بن سیف عن أبیه عن أبی أسامة زید الشحام عن أبی عبد اللَّه ع قال لما قبض رسول اللَّه‏صلى الله علیه وآله جاءت التعزیة أتاهم آت یسمعون حسه ولا یرون شخصه فقال السلام علیکم أهل البیت ورحمة اللَّه وبرکاته کل نفس ذائقة الموت وإنما توفون أجورکم یوم القیامة فمن زحزح عن النّار وأدخل   الجنة فقد فاز وما الحیاة الدنیا إلاّ متاع الغرور فی اللَّه عز وجل عزاء من کل مصیبة وخلف من کل هالک ودرک لما فات فباللَّه فثقوا وإیاه فارجوا فإن المحروم من حرم الثواب والسلام علیکم .( الکافی : ج 3 ص 221 ح 6)
بر اساس محتوای این حدیث و احادیث مشابه , خداوند تمام نقص ها , کمبودها , محرومیتها , دردها و رنج هایی پیش آمده برای فرد را - که در پدید آمدن آنها تقصیری نداشته -  جبران خواهد کرد . نتیجه آن که هیچ  تلخی , درد و رنجی که در اثر عوامل بیرون از اراده و تقصیر فرد به وجود می آید , نادیده و بی پاسخ نمی ماند و خداوند آن را در حیات ابدی آخرت جبران می کند .
توضیح
انسان به همان مقدار که موجودی کامل تر از سایر جانداران است به همان میزان نیز پیچیده تر و به همان نسبت موجودی محتاج تر و نیازمندتر است چنان که یک دستگاه فنی هر چه قدر پیشرفته تر باشد و قابلیت های بیشتری را دارا باشد  به قطعات و سرویس های تدارک کننده بیشتری نیازمند است .
هر چند دنیا محل گذر است اما بدیهی است تا وقتی این نیازها برطرف نشود و شرایط زندگی فرد متناسب با سازوکار خلقت بشر نباشد حیات مناسبی برای او  نخواهد بود و او بدون این که تقصیری داشته باشد دچار عذاب و رنج و خسارت شده است در این جاست که آفریدگار انسان و سازمان دهنده آفرینش و تدبیر کننده هستی یعنی خداوند متعال ، خود را عهده دار جبران این خسارت می داند . بر طرف نشدن نیازهای اساسی مثل خوراک ,پوشاک و مسکن که معمولا در اثر فقر ,آوارگی , جنگ و قحطی پیش می آید تنها بخش ناچیزی از دردها و رنجهای انسان است . او در بسیاری از امور دیگر مثل  بیماری , ناامنی , ظلم , فقدان عزیزان و ...  دچار رنج و اندوه می شود . چنان که اشاره کردیم  انسان به خاطر پیچیدگی خلقتش  , بیش از سایر جانداران و موجودات , آسیب پذیر است و از این رو باید هزاران مولفه وجودی برای او فراهم باشد تا چرخه حیات او بدون اندوه و درد طی شود این در حالی است که می دانیم تقریبا هیچ انسانی از چنین شرایطی برخوردار نیست . شاید بتوان گفت دردناکترین و اندوه بارترین امر برای انسان , مصیبت مرگ عزیزان است . این امر ناشی از تعلق و دلبستگی ای است که خالق هستی بنابر مصالحی بین دو انسان ایجاد کرده و آنها را به هم گره زده است و بدیهی است مرگ یکی به معنای برش دردناک  بخشی از یک مجموعه به پیوسته است . این درد ریشه در خواست و تدبیر خالق هستی در پیوستن و بریدن دارد و از این رو طبیعی است که خداوند خود را ملزم به جبران این درد بداند .
متون احادیث دیگر :
الکافی :  علی بن إبراهیم عن أبیه عن ابن أبی عمیر عن هشام بن سالم عن أبی عبد اللَّه ع قال لما مات النبی‏صلى الله علیه وآله سمعوا صوتا ولم یروا شخصا یقول کل نفس ذائقة الموت وإنما توفون أجورکم یوم القیامة فمن زحزح عن النّار و أدخل الجنة فقد فاز  و قال :إن فی اللَّه خلفا من کل هالک وعزاء من کل مصیبة ودرکا مما فات فباللَّه فثقوا وإیاه فارجوا وإنما المحروم من حرم الثواب.( الکافی : ج 3 ص 221 ح  4 ) .

 الکافی : محمد بن یحیى عن سلمة بن الخطاب عن سلیمان بن سماعة عن الحسین بن المختار عن أبی عبد اللَّه ع قال : لما قبض رسول اللَّه‏صلى الله علیه وآله جاءهم جبرئیل ع والنبی مسجى وفی البیت علی وفاطمة والحسن والحسین ع فقال السلام علیکم یا أهل بیت الرحمة کل نفس ذائقة الموت وإنما توفون أجورکم یوم القیامة فمن زحزح عن النّار وأدخل الجنة فقد فاز وما الحیاة الدنیا إلاّ متاع الغرور
 إن فی‏اللَّه عز وجل عزاء من کل مصیبة وخلفا من کل هالک ودرکا لما فات فباللَّه فثقوا وإیاه فارجوا فإن المصاب من حرم الثواب . هذا آخر وطئی من الدنیا قالوا فسمعنا الصوت ولم نر الشخص .(الکافی : ج 3 ص 221 ح  5)

 الکافی : عنه عن سلمة عن محمد بن عیسى الأرمنی عن الحسین بن علوان عن عبد اللَّه بن الولید عن أبی جعفر ع قال: لما قبض رسول اللَّه‏صلى الله علیه وآله أتاهم آت فوقف بباب البیت فسلم علیهم ثم قال : «السلام علیکم یا آل محمد کل نفس ذائقة الموت وإنما توفون أجورکم یوم القیامة فمن زحزح عن النّار وأدخل الجنة فقد فاز وما الحیاة الدنیا إلاّ متاع الغرور فی اللَّه عز وجل خلف من کل هالک وعزاء من کل مصیبة ودرک لما فات فباللَّه فثقوا وعلیه فتوکلوا وبنصره لکم عند المصیبة فارضوا فإنما المصاب من حرم الثواب والسلام علیکم ورحمة اللَّه وبرکاته .» ولم یروا أحدا فقال بعض من فی البیت هذا ملک من السماء بعثه اللَّه عز وجل إلیکم لیعزیکم وقال بعضهم هذا الخضر ع جاءکم یعزیکم بنبیکم‏صلى الله علیه وآله . ( الکافی : ج 3 ص 222 ح 8)