نکته نگار

آغاز قیام امام حسین (ع) از نگاه ابن کثیر دمشقی

ابن کثیر دمشقی (م 774) از مورخان سده ی هشتم است . او از افراد متعصبی چون ابن تیمیه تاثیر پذیرفته است در آثار او کم و بیش آثاری از این تعصب علیه شیعیان دیده می شود با این حال قیام امام حسین (ع) و ددمنشی یزیدیان به گونه ای در تاریخ انعکاس پیدا کرد  که نویسندگان متعصب نیز نمی توانند از کنار آن بگذرند و ناچار از انعکاس بخشی از حقایق هستند .  گزارش او در باره آغاز قیام امام حسین (ع)و نظرش در باره ی تفاوت امام  با ابن زبیر {او نیز از بیعت با یزید خود داری کرده بود} از مطالبی بود که نظر نگارنده این سطور را به خود جلب کرد . مضمون این گزارش و اصل متن را در ذیل می بینید .

وی در شرح ماجرای قیام امام حسین (ع) در کتاب تاریخی خودش البدایة و النهایة  می نویسد :

هنگامی که معاویه برای پسرش بیعت می گرفت حسین از کسانی بود که از بیعت خود داری کردند . حسین ، ابن زبیر ، عبد الرحمن بن أبى بکر ، ابن عمر و ابن عباس از کسانی بودند که از بیعت با یزید در این زمان خودداری کردند . از این چند نفر ، عبد الرحمن بن أبى بکر در زمان حیات معاویه ، درگذشت و وقتی معاویه در سال شصت هجری مرد و برای یزید بیعت گرفته شد ابن عمر و ابن عباس نیز حاضر به بیعت شدند و فقط حسین و ابن زبیر تصمیم به مخالفت گرفتند و از بیعت سر باز زدند و از مدینه به مکه رفتند . در مکه مردم اطراف حسین را گرفتند و گروه گروه نزد او می آمدند و نزدش می نشستند و به سخنانش گوش فرا می دادند . این در حالی بود که ابن زبیر از چنین موقعیتی برخوردار نبود و صرفا به خواندن نماز  در کنار کعبه می پرداخت . او در این مدت در بین گروه هایی که نزد حسین می رفتند  پیش حسین می رفت و با وجود حسین نمی توانست  کاری برای قیام خودش بکند چرا که از نظر مردم در باره حسین که او را بزرگ می داشتند و بر ابن زبیر ترجیح می دادند ، آگاه بود . این در حالی بود که حکومت گروه هایی را اعزام کرده بود تا ابن زبیر را در مکه دستگیر کنند و به بیعت وا دارند اما این گروههای اعزامی از یاران ابن زبیر شکست خوردند و از مکه بازگشتند و او بر یزیدیان پیروز شد و حتی برادرش عمرو بن زبیر را که در خدمت حکومت و از فرماندهان اعزامی بود و برای تعقیب او به مکه آمده بود دستگیر و زندانی کرد . با این اتفاقات شان و منزلت ابن زبیر در حجاز بالا رفت و ماجرایش مشهور شد . اما نه در آن حد که به حسین برسد . او در نزد مردم ، شان و منزلت حسین را نداشت  . مردم به حسین گرایش داشتند چرا که حسین آقای بزرگ و فرزند دخت پیامبر اکرم (ص) بود  . از این رو ، در روی زمین هیچ کس به مانند حسین  نبود اما دولت یزید از پذیرش همه ی این حقایق رو گردان بود . در این زمان که حسین در مکه بود از عراق نامه های گوناگون برایش می رسید که او را به کوفه دعوت می کردند . نخستین کسانی که نزد حسین آمدند  عبد الله بن سبع الهمدانیّ  و عبد الله بن وال بودند که در دهم رمضان نزد ایشان رسیدند .  این دو  نامه ی حاوی تبریک مرگ معاویه با خود همراه داشتند . پس از این دو ، مردم کوفه  ، قیس بن مسهر صدائى، و عبد الرحمن بن عبد الله بن الکواء ارحبی، و عمارة بن عبد الله سلولی را فرستادند . اینان حدود صد و پنجاه نامه همراه داشتند ....

متن خبر

البدایة و النهایة :  لما أخذت البیعة لیزید فی حیاة معاویة کان الحسین ممن امتنع من مبایعته هو و ابن الزبیر و عبد الرحمن بن أبى بکر و ابن عمر و ابن عباس، ثم مات ابن أبى بکر و هو مصمم على ذلک، فلما مات معاویة سنة ستین و بویع لیزید، بایع ابن عمر و ابن عباس، و صمم على المخالفة الحسین و ابن الزبیر، و خرجا من المدینة فارین إلى مکة فأقاما بها، فعکف الناس على الحسین یفدون إلیه و یقدمون علیه و یجلسون حوالیه، و یستمعون کلامه، حین سمعوا بموت معاویة و خلافة یزید،  و أما ابن الزبیر فإنه لزم مصلاه عند الکعبة، و جعل یتردد فی غبون ذلک إلى الحسین فی جملة الناس، و لا یمکنه أن یتحرک بشی‏ء مما فی نفسه مع وجود الحسین، لما یعلم من تعظیم الناس له و تقدیمهم إیاه علیه، غیر أنه قد تعینت السرایا و البعوث إلى مکة بسببه، و لکن أظفره الله بهم کما تقدم ذلک آنفا، فانقشعت السرایا عن مکة مفلولین و انتصر عبد الله بن الزبیر على من أراد هلاکه من الیزیدیین، و ضرب أخاه عمراً و سجنه و اقتص منه و أهانه، و عظم شأن ابن الزبیر عند ذلک ببلاد الحجاز، و اشتهر أمره و بعد صیته، و مع هذا کله لیس هو معظماً عند الناس مثل الحسین، بل الناس إنما میلهم إلى الحسین لانه السید الکبیر، و ابن بنت رسول الله صلّى الله علیه و سلّم، فلیس على وجه الأرض یومئذ أحد یسامیه و لا یساویه، و لکن الدولة الیزیدیة کانت کلها تناوئه.

و قد کثر ورود الکتب علیه من بلاد العراق یدعونه إلیهم- و ذلک حین بلغهم موت معاویة و ولایة یزید، و مصیر الحسین إلى مکة فراراً من بیعة یزید- فکان أول من قدم علیه عبد الله بن سبع الهمدانیّ، و عبد الله بن وال، معهما کتاب فیه السلام و التهنئة بموت معاویة، فقدما على الحسین لعشر مضین من رمضان من هذه السنة، ثم بعثوا بعدهما نفرا منهم قیس بن مسهر الصدائى، و عبد الرحمن بن عبد الله بن الکواء الأرحبی، و عمارة بن عبد الله السلولی، و معهم نحو من مائة و خمسین کتابا إلى الحسین ...

آدرس : البدایة و النهایة ج‏8 ص 151 .

مشخصات نشر: البدایة و النهایة، أبو الفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر الدمشقى (م 774)، بیروت، دار الفکر، 1407 .